Jesteś wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i zastanawiasz się, co stanie się z udziałami posiadanymi przez Ciebie w spółce po Twojej śmierci? Może jesteś dzieckiem wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i liczysz na odziedziczenie rodzinnego biznesu?
Jako Adwokat z doświadczeniem w obsłudze przedsiębiorców wiem, że pytania te nurtują wiele osób, zarówno potencjalnych spadkobierców ale także wspólników posiadających udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, którzy obawiają się współpracy z nowymi osobami.
Jeżeli interesuje Cię wspomniany temat, zapraszam do lektury artykułu.
Czy udziały w spółce z o.o. podlegają dziedziczeniu?
Po pierwsze, udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, jako że są prawami majątkowymi, mogą być odziedziczone. Innymi słowy udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością dziedziczy się podobnie jak nieruchomość czy też samochód. W bardzo dużym uproszczeniu.
Dla przykładu, możesz zostać powołany do dziedziczenia udziałów w spółce po bliskim na mocy testamentu, w którym wskazał on Ciebie jako jedynego swojego spadkobiercę.
Ewentualnie, bogata ciocia może w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego postanowić, że nabędziesz udziały w prowadzonej przez nią spółce z o.o. z chwilą jej śmierci – jest to tak zwany zapis windykacyjny – a więc sprecyzowanie w testamencie zawartym w akcie notarialnym, kto z imienia i nazwiska ma odziedziczyć daną rzecz lub prawo – w opisywanym wypadku udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.
Brzmi dość prosto? Względnie tak, ale sprawa bardzo szybko może się skomplikować.
Wszystko przez art. 183 Kodeksu Spółek Handlowych, zgodnie z którego treścią umowa spółki może ograniczyć lub wyłączyć wstąpienie spadkobierców do spółki na miejsce zmarłego wspólnika, tak samo jak umowa spółki może wyłączyć lub ograniczyć podział udziałów między spadkobierców.
Umowa spółki a kwestie dziedziczenia
Co to oznacza? W dużym skrócie – myśląc o przekazaniu w testamencie swoim dzieciom biznesu – spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, sprawdź czy przypadkiem w umowie spółki z o.o. nie znalazły się postanowienia ograniczające lub wyłączające możliwość objęcia przez spadkobierców udziałów po śmierci któregokolwiek ze wspólników, bo jeśli to przeoczysz, Twoje dzieci mogą mieć kłopoty z przejęciem rodzinnego biznesu i nie będą mogły przejąć Twoich udziałów.
Skorzystać na tym mogą za to Twoi dotychczasowi wspólnicy.
Komentowana treść kodeksu spółek handlowych nie jest jednak aż tak rygorystyczna dla spadkobierców – dalsza treść wspomnianego artykułu KSH wyraźnie podkreśla, że umowa spółki powinna określać warunki spłaty spadkobierców niewstępujących do spółki, pod rygorem bezskuteczności takiego ograniczenia lub wyłączenia.
Zgodnie z tezami prezentowanymi w doktrynie i w orzecznictwie sądowym – brak określenia w umowie spółki warunków spłaty spadkobierców, którym wyłączono możliwość wstąpienia do spółki, powodować będzie bezskuteczność takiego postanowienia wobec spadkobierców wyłączonych od możliwości dziedziczenia udziałów.1 Pod warunkami spłaty rozumiane jest w doktrynie prawa handlowego określenie zasad ustalenia ceny należnej spadkobiercom za udziały, terminu oraz sposobu jej zapłaty.
Jeżeli więc umowa spółki została niestarannie przygotowana, nie zawiera skrupulatnych postanowień co do spłaty wyłączonych od dziedziczenia udziałów spadkobierców, co się zdarza, jest szansa na podważenie takiego wyłączenia. Nawet więc w przypadku istnienia tego rodzaju postanowień w umowie spółki nie wszystko jest jeszcze stracone.
A co w sytuacji, w której w umowie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie znajdują się żadne wyłączenia lub ograniczenia dotyczące dziedziczenia udziałów po zmarłym wspólniku?
To jak wyglądać będzie proces przejęcia dziedziczonych udziałów uzależniony jest to od ilości spadkobierców.
Jak wygląda dziedziczenie udziałów spółki, gdy jest jeden spadkobierca?
W przypadku gdy jest jeden spadkobierca udziałów – od razu może wykonywać on wszystkie uprawnienia w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jak wspólnik, przy czym zgodnie z art. 187 kodeksu spółek handlowych, to na takim spadkobiercy ciąży obowiązek zawiadomienia spółki o staniu się właścicielem udziałów i przedstawienia stosownego dowodu przejścia własności udziałów np. aktu poświadczenia dziedziczenia.
Dopiero od chwili zawiadomienia spółki i wykazania się wobec niej dowodem wskazującym na przejście własności udziałów takie zawiadomienie jest skuteczne wobec spółki.
Jedyny spadkobierca udziałów nie powinien więc czekać na to, że Spółka sama poweźmie informację o tym, że jest on nowym wspólnikiem, ponieważ to spadkobierca musi wykazać się inicjatywą. Zaniechanie poinformowania spółki o staniu się wspólnikiem spółki z o.o. może rodzić negatywne konsekwencje dla spadkobiercy, w tym związane z możliwością dokonania przez innych wspólników zmian w spółce bez jego wiedzy i zgody.
Jak wygląda dziedziczenie udziałów spółki, gdy jest kilku spadkobierców?
W przypadku gdy udziały dziedziczone są przez więcej niż jedną osobę, stają się one częścią tzw. wspólnego majątku spadkowego, który istnieje od śmierci spadkodawcy aż do czasu działu spadku między spadkobierców, do którego to majątku spadkowego stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, zgodnie z brzmieniem artykułu 1035 Kodeksu Cywilnego.
Podobnie jak w przypadku dziedziczenia przez jedną osobę – spadkobiercy powinni poinformować Spółkę o ich uprawnieniach do udziałów i przedstawić na to stosowne dowody, np. akt poświadczenia dziedziczenia – zgodnie z art. 187 kodeksu spółek handlowych.
Realizacja tego obowiązku jest istotna z perspektywy zabezpieczenia interesów spadkobierców – zgodnie z orzecznictwem, Spółka nie ma możliwości samodzielnego ustalenia, kto wchodzi w krąg spadkobierców po zmarłym i kto dziedziczy po nim udziały, stąd nie można oczekiwać od Spółki aktywnego poszukiwania spadkobierców po zmarłym i ustalania kręgu osób, które powinny były zostać zawiadomione np. o zwołaniu zgromadzenia wspólników spółki.2
Wspólny przedstawiciel spadkobierców
Dodatkowo, na podstawie art. 184 § 1 kodeksu spółek handlowych, spadkobiercy powinni wyznaczyć wspólnego przedstawiciela, który będzie wykonywał ich prawa wobec Spółki.
Konsekwencją braku wskazania wspólnego przedstawiciela przez spadkobierców uprawnionych do udziałów w sp. z o.o. jest zawieszenie praw wynikających z udziału – jak podnosi się w orzecznictwie w takiej sytuacji „Współuprawniony nie może […] wykonywać prawa głosu, zaskarżać uchwał podjętych przez organy statutowe spółki, wykonywać czynności kontrolnych, dywidenda wypłacana jest do depozytu sądowego itp.”3
W przypadku wspólnego dziedziczenia udziałów w sp. z o.o. przez kilka osób, w interesie spadkobierców jest więc współpraca między sobą, co może być bardzo trudne, biorąc pod uwagę emocje towarzyszące spadkobraniu.
Do kiedy więc kilku spadkobierców musi ze sobą współdziałać w sprawach dotyczących odziedziczonych udziałów w sp. z o.o.?
Dział spadku a udziały w spółce z o.o.
Stan wspólności majątku spadkowego, ze wszystkimi jego konsekwencjami trwa aż do momentu działu spadku.
Zgodnie z art. 1037 § 1 Kodeksu Cywilnego, dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców.
Wspomniana wspólność może więc zostać zniesiona umową między spadkobiercami, np. poprzez podział udziałów między współuprawnionych, ich sprzedaż i podział ceny między zainteresowanych lub na zasadach określonych w kodeksie postępowania cywilnego w zakresie dotyczącym zniesienia współwłasności.
Podobnie jak było to już wspomniane wyżej, ważne jest, aby po dziale spadku zawiadomić spółkę o osobach będących wspólnikami spółki i przedstawić spółce stosowne dowody potwierdzające ten stan. Rezultatem przeprowadzenia ww. czynności jest ostateczne uregulowanie kwestii dotyczącej dziedziczenia udziałów.
Podsumowanie – jak zabezpieczyć udziały w spółce z o.o.
Sukcesja jest ostatnio dość modnym tematem, w szczególności w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością. Kwestia ta nie należy jednak do najłatwiejszych i wymaga rozważenia kilku kwestii.
Jeżeli po przeczytaniu artykułu chciałbyś skonsultować swoją sprawę z adwokatem, który ma doświadczenie w sprawach związanych z dziedziczeniem udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub w sprawach dotyczących sukcesji w przedsiębiorstwach, w tym w spółkach z o.o. – serdecznie zapraszam do kontaktu. Służę pomocą również w przygotowaniu treści umów spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, w tym umów zawierających wyłączenia lub ograniczenia w zakresie dziedziczenia udziałów przez spadkobierców.
Prowadzona przeze mnie, Adwokata Jana Grubiznę Kancelaria Adwokacka w Gliwicach, świadczy usługi na obszarze całego Śląska i Opolszczyzny oraz online na terenie całego kraju. Z chęcią pomogę Ci przeprowadzić lub przygotować proces dotyczący sukcesji w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.
Pełną ofertę mojej kancelarii adwokackiej znajdziesz tutaj.
