Prowadzisz firmę zajmującą się handlem wyrobami budowlanymi – udało Ci się sprzedać towar na dużą inwestycję budowlaną, ale po jakimś czasie klient wrócił do Ciebie z reklamacją wynikającą ze słabej jakości dostarczonych produktów.
Czy w związku z zaistniałą sytuacją możesz pociągnąć do odpowiedzialności producenta wadliwego produktu, który sprzedał Ci towar, skoro sam jako pośrednik w sprzedaży odpowiadasz z tytułu rękojmi i skierowano do Ciebie żądania zapłaty odszkodowania?
W poniższym artykule postaram się odpowiedzieć na to pytanie. Nazywam się Jan Grubizna i jestem adwokatem prowadzącym kancelarię adwokacką w Gliwicach. W temacie moich zainteresowań zawodowych leży odpowiedzialność producentów za wady dostarczonych produktów.
Odpowiadając na postawione wyżej pytanie wskazuję, że możliwości pociągnięcia producenta do odpowiedzialności za wady dostarczonych towarów jest kilka – jest to odpowiedzialność z tytułu rękojmi – jeżeli producent jest sprzedawcą, nienależytego wykonania umowy oraz z tytułu czynu niedozwolonego.
Wspomnę, że w przypadku produktów istnieje też szczególny reżim odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (art. 449¹–449¹¹KC), jednak z uwagi na to, że dotyczy on roszczeń konsumentów, nie zostanie poruszony w artykule.
Rękojmia a odpowiedzialność producenta
Przechodząc do pierwszej z podstaw – rękojmi, to polega ona w skrócie na uprawnieniach kupującego wobec sprzedawcy wtedy gdy rzecz ma wadę – rozumianej jako niezgodność rzeczy sprzedanej z umową. Za wadę uznaje się m.in. sytuację, gdy produkt lub towar nie ma właściwości, które tego rodzaju produkt lub towar powinien mieć ze względu na cel określony w umowie albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia.
Za wadę uznaje się również sytuację gdy produkt nie ma właściwości, o których sprzedawca zapewniał kupującego lub sytuację, gdy produkt został wydany w stanie niezupełnym.
Jakie są więc uprawnienia kupującego z tytułu rękojmi?
- Po pierwsze, zgodnie z art. 560 KC, jeżeli produkt ma wadę, kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie.
- Po drugie, zgodnie z art. 561 KC, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo usunięcia wady.
Dodatkowo zgodnie z art. 566 KC, w przypadku gdy kupujący skorzystał z wyżej wskazanych uprawnień z rękojmi, może on żądać naprawienia szkody od sprzedawcy, choćby szkoda była następstwem okoliczności, za które sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności.
Rękojmia uprawnia więc nabywcę towaru do podjęcia konkretnych działań wobec sprzedawcy, ale także uprawnia do żądania naprawienia szkody.
Jeżeli więc tylko pośredniczysz w sprzedaży i ktoś skorzystał wobec Ciebie z uprawnień z tytułu rękojmi, jak najbardziej jesteś uprawniony do wystąpienia z identycznymi żądaniami wobec podmiotu, który pierwotnie sprzedał Ci dany towar, a więc np. producenta wyrobu budowlanego.
Pamiętaj jednak, że rękojmia może zostać ograniczona lub wyłączona, o czym niżej.
Odpowiedzialność producenta z tytułu nienależytego wykonania umowy
Pamiętaj o tym, że niezależnie od rękojmi, możesz domagać się od producenta odszkodowania na zasadach ogólnych, o ile był on stroną zawartej z Tobą umowy sprzedaży lub dostawy, a szkoda wynika z nienależytego wykonania tej umowy sprzedaży.
Zgodnie z art. 471 KC producent wadliwego produktu, jeżeli sprzedał Ci rzecz, będzie obowiązany do naprawienia szkody wynikłej z nienależytego wykonania umowy, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności.
Twoją szkodą, jeżeli pośredniczyłeś w sprzedaży między producentem a odbiorcą końcowym, mogą być wszystkie roszczenia, które zostały do Ciebie zgłoszone w związku ze sprzedażą przez Twoją firmę wadliwego produktu, a więc nie tylko poniesione przez Ciebie koszty odstąpienia od umowy, ale również inne koszty, którymi zostałeś obciążony przez kupującego, któremu sprzedałeś wadliwy produkt pochodzący od danego producenta.
Wyłączenia odpowiedzialności z tytułu rękojmi lub nienależytego wykonania umowy
Zaznaczam jednak, że to, czy będziesz mógł skorzystać z dwóch wyżej przewidzianych podstaw uzależnione jest od umowy, którą zawarłeś z producentem danego produktu, ewentualnie od ogólnych warunków umów stosowanych przez producenta.
Dlaczego odpowiedzialność uzależniona jest od umowy lub ogólnych warunków umów stosowanych przez producenta, będącego bezpośrednim sprzedawcą produktów?
Po pierwsze dlatego – w zakresie dotyczącym rękojmi – że zgodnie z kodeksem cywilnym, w obrocie między przedsiębiorstwami odpowiedzialność z tytułu rękojmi może zostać ograniczona lub wyłączona między stronami umowy. Zaznaczam jednak, że wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest bezskuteczne, jeżeli sprzedawca podstępnie zataił wadę przed kupującym.
Po drugie dlatego – w zakresie dotyczącym odpowiedzialności za nienależyte wykonanie umowy przez sprzedającego – że zgodnie z kodeksem cywilnym i zasadą swobody umów, można ograniczyć lub wyłączyć odpowiedzialność producenta za szkodę kupującego określoną w art. 471 i następnych KC, z tym zastrzeżeniem, że nieważne jest zastrzeżenie, że producent, będący stroną umowy sprzedaży lub dostawy, nie będzie odpowiedzialny za szkodę, którą wyrządził umyślnie.
Stąd istotne jest weryfikowanie umów sprzedaży proponowanych przez producentów, ponieważ stosowane przez nich wzory umów lub ogólne warunki sprzedaży często zawierają postanowienia niekorzystne dla kupujących, ograniczające odpowiedzialność producenta jako sprzedawcy.
Terminy na zgłoszenie roszczeń od producenta
Dodatkową kwestią, o której powinieneś pamiętać są terminy, co w szczególności tyczy się reklamacji.
Po pierwsze, przy sprzedaży między przedsiębiorcami kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie. W przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu.
Po drugie, zgodnie z art. 568 § 1 Kodeksu Cywilnego sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat od dnia wydania rzeczy kupującemu. Przy czym zgodnie z § 2 wspomnianego artykułu, roszczenie o usunięcie wady lub wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad przedawnia się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady. Taki sam termin odnosi się do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy albo obniżeniu ceny z powodu wady rzeczy sprzedanej.
Jeżeli więc ktoś wystąpił do Ciebie z roszczeniami z tytułu rękojmi – powinieneś niezwłocznie zrobić to samo wobec podmiotu, od którego nabyłeś towar.
A co z terminem na zgłoszenie roszczeń z tytułu nienależytego wykonania umowy? Tutaj sytuacja jest trochę lepsza.
Zgodnie z orzecznictwem termin przedawnienia roszczeń z tytułu umowy sprzedaży, o którym mowa w art. 554 KC, wynoszący 2 lata, dotyczy wyłącznie roszczeń sprzedawcy – termin ten nie odnosi się do roszczeń kupującego, choćby był profesjonalistą.1
W związku z tym do roszczeń kupującego o naprawienie szkody wywołanej niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązań związanych z działalnością gospodarczą, z tytułu sprzedaży, zastosowanie znajdzie art. 118 KC, przewidujący 3 letni termin przedawnienia.2 Jeżeli prowadzisz biznes i kupiłeś wadliwy towar, masz więc 3 lata na wystąpienie przeciwko producentowi wadliwego towaru, o ile od takiego producenta bezpośrednio zakupiłeś towar.
Mimo dłuższego terminu niż w przypadku rękojmi, również tutaj pojawia się pewna kwestia, o której zapominają przedsiębiorcy –zgodnie z twierdzeniami wyrażonymi w orzecznictwie nie możesz czekać na to, aż samemu prawomocnie będziesz musiał zapłacić odszkodowanie podmiotowi, któremu sprzedałeś wadliwy towar.
W powyższej sytuacji powinieneś wystąpić z własnymi roszczeniami do producenta towaru jak tylko dowiedziałeś się o szkodzie – np. zostałeś wezwany do zapłaty odszkodowania przez podmiot, na rzecz którego sprzedałeś wadliwy produkt.3
Od tego bowiem momentu liczy się termin przedawnienia roszczeń przeciwko sprzedawcy – producentowi, który sprzedał Ci wadliwą rzecz, z powodu której to wadliwości Twój własny klient wystąpił przeciwko Tobie z roszczeniami.
Odpowiedzialność producenta z tytułu czynu niedozwolonego
A co w sytuacji, w której jako pośredniczący w sprzedaży nie zgłosiłeś w terminie roszczeń z tytułu rękojmi do producenta, a odpowiedzialność wobec sprzedawcy – producenta towaru na podstawie art. 471 KC została ograniczona lub wyłączona?
Nie wszystko stracone. Przepisy o rękojmi, tak samo jak przepisy regulujące odpowiedzialność z tytułu art. 471 KC nie wyłączają odpowiedzialności na podstawie przepisów o czynach niedozwolonych.4
Producent może więc zostać pociągnięty do odpowiedzialności gdy wprowadził do obrotu produkt wadliwy, którego wady mogły być wykryte i ujawnione w czasie jego kontroli technicznej – niedochowanie staranności w tym zakresie może zostać uznane za zawinione dostarczenie rzeczy przez producenta, co będzie rodzić jego odpowiedzialność za szkodę z tytułu czynu niedozwolonego, o której mowa w art. 415 i następnych KC, o ile szkoda ta pozostaje w związku przyczynowym z czynem niedozwolonym.5
Powyższe oznacza, że nawet w sytuacji gdy sytuacja wydaje się bardzo trudna nie wszystko jest stracone.
Pamiętaj jednak, że podobnie jak we wcześniejszych przypadkach istotną kwestię odgrywać będzie upływ czasu. Zgodnie bowiem z 4421 § 1 KC roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
Podsumowanie – odszkodowanie od producenta wadliwego towaru
Podstaw pociągnięcia producenta do odpowiedzialności za wady towarów jest kilka – jest to odpowiedzialność z tytułu rękojmi – jeżeli producent jest sprzedawcą, nienależytego wykonania umowy oraz z tytułu czynu niedozwolonego. Każda z tych podstaw rządzi się swoimi własnymi prawami.
Jeżeli po przeczytaniu artykułu chciałbyś skonsultować swoją sprawę z adwokatem, który m doświadczenie w sprawach związanych z odpowiedzialnością producenta za wady towarów – serdecznie zapraszam do kontaktu.
Prowadzona przeze mnie – Adwokata Jana Grubiznę Kancelaria Adwokacka w Gliwicach, świadczy usługi na obszarze całego Śląska i Opolszczyzny oraz online na terenie całego kraju. Z chęcią pomogę Ci w sporze dotyczącym towaru obarczonego wadami.
Sprawdź moją pełną ofertę tutaj: Oferta kancelarii adwokackiej w Gliwiach.
